Bolalarda oziq-ovqat allergiyalarini qanday aniqlash mumkin?
Oziq-ovqat allergiyalari bolalarda ko‘p uchraydigan holatlardan biridir va bu immun tizimining muayyan oziq-ovqat mahsulotlariga haddan tashqari sezgirligi tufayli yuzaga keladi. Bolalarda allergik reaktsiyalar turli darajada bo‘lishi mumkin: yengil noqulaylikdan tortib, og‘ir hayot uchun xavfli holatlarga qadar. Bolalarda oziq-ovqat allergiyasini erta aniqlash va to‘g‘ri davolash ularning salomatligini saqlash uchun juda muhimdir. Ushbu maqolada bolalarda oziq-ovqat allergiyalarini qanday aniqlash mumkinligi haqida batafsil ma’lumot beriladi.
Oziq-ovqat allergiyasining belgilari
Bolalarda oziq-ovqat allergiyasining belgilari ko‘p hollarda oziq-ovqat iste’mol qilingandan keyin bir necha daqiqadan bir necha soat ichida paydo bo‘ladi. Belgilar bolaning allergiya turi va uning darajasiga qarab o‘zgarishi mumkin. Quyida oziq-ovqat allergiyasining asosiy belgilari keltirilgan:
- Teri toshmalari va qichishish
- https://www.youtube.com/watch?v=HX1HcPiK4zU
- Bolalarda oziq-ovqat allergiyasining eng keng tarqalgan belgisi – teri toshmalari va qichishishdir. Teri yuzasida qizil dog‘lar, shish va qichishishlar paydo bo‘lishi mumkin. Urtikariya, ya’ni toshmalar ham tez-tez uchraydi.
- Og‘iz va tomoqdagi simptomlar
Ba’zi bolalarda allergik reaktsiyalar og‘iz va tomoqda boshlanadi. Bu holatda og‘iz, til va lablar shishishi, tomoqda qichishish yoki kuyish hissi paydo bo‘ladi. Ba’zan og‘izda va tomoqda shishish nafas olishni qiyinlashtirishi mumkin. - Nafas olish qiyinchiliklari
Oziq-ovqat allergiyasining og‘ir holatlarida nafas olish qiyinchiliklari paydo bo‘ladi. Bolada burun tiqilishi, aksirish, hansirash va nafas qisqarishi kabi simptomlar kuzatilishi mumkin. Og‘ir holatlarda astma hujumiga o‘xshash simptomlar namoyon bo‘lishi mumkin. - Oshqozon-ichak simptomlari
Oziq-ovqat allergiyasi oshqozon-ichak tizimiga ta’sir qilib, ko‘ngil aynishi, qusish, diareya yoki qorin og‘rig‘i kabi belgilarni keltirib chiqarishi mumkin. Bu belgilar ba’zi hollarda ovqatdan keyin darhol paydo bo‘ladi yoki bir necha soat o‘tib namoyon bo‘lishi mumkin. - Anafilaksiya
Juda kam uchraydigan, ammo eng xavfli allergik reaksiya anafilaksiya bo‘lib, bu holat tezkor tibbiy yordamni talab qiladi. Anafilaksiyada bolada nafas olish qiyinchiliklari, qon bosimining tushishi va tez yurak urishi kabi belgilar kuzatiladi. Bu holatda epinefrin in’ektsiyasi orqali hayotni saqlab qolish mumkin.
Oziq-ovqat allergiyasini aniqlash usullari
Bolalarda oziq-ovqat allergiyasini aniqlash uchun bir qator tibbiy tekshiruvlar va testlar amalga oshiriladi. Ushbu usullar allergiyaning sababini aniqlash va uni qanday boshqarish kerakligini bilishga yordam beradi.
- Teri testi
Teri testi bolalarda oziq-ovqat allergiyasini aniqlash uchun eng keng qo‘llaniladigan usullardan biridir. Shifokor bolaning terisiga oz miqdorda allergen qo‘llaydi va bu allergenning teri reaksiyasini kuzatadi. Agar allergiya mavjud bo‘lsa, teri yuzasida qizarish yoki shish paydo bo‘ladi. - Qon testi
Qonda immunoglobulin E (IgE) antitanachalarining miqdorini o‘lchash orqali bola qaysi oziq-ovqatlarga sezgirligini aniqlash mumkin. IgE antitanalari oziq-ovqat allergiyasiga javob beradigan immun tizimining bir qismi bo‘lib, ularning miqdori allergiya mavjudligini ko‘rsatadi. - Oziq-ovqat jurnalini yuritish
Oziq-ovqat allergiyasini aniqlash uchun ota-onalar bolalarning iste’mol qilayotgan oziq-ovqatlarini kuzatib, har kuni nima yeyayotganini va qanday simptomlar yuzaga kelayotganini yozib borishlari mumkin. Bu ma’lumotlar shifokorga allergiyani aniqlashda yordam beradi. - Provokatsion testlar
Ba’zi hollarda shifokor allergiyani tasdiqlash uchun provokatsion testlar o‘tkazishi mumkin. Bunday testlar shifokor nazorati ostida amalga oshiriladi va bolaning oziq-ovqat allergiyasiga nisbatan qanday reaktsiya qilishi kuzatiladi. Bu test faqat shifokor tomonidan xavfsizlik choralari ko‘rilgan holatda amalga oshiriladi.
Oziq-ovqat allergiyasini davolash va boshqarish usullari
Bolalarda oziq-ovqat allergiyasini davolashning asosiy usuli allergen mahsulotlardan qochishdir. Allergiyani nazorat qilish va simptomlarni kamaytirish uchun bir qator usullar qo‘llaniladi.
- Allergenlardan qochish
Agar bola ma’lum bir oziq-ovqatga allergik bo‘lsa, bu mahsulotni ratsiondan butunlay chiqarib tashlash tavsiya etiladi. Ota-onalar oziq-ovqat mahsulotlarining yorliqlarini diqqat bilan o‘qib, tarkibida allergen moddalar bor-yo‘qligini tekshirishlari kerak. - Antigistamin dorilar
Allergik reaktsiyalarni yengillashtirish uchun antigistamin dorilar qo‘llanilishi mumkin. Bu dorilar qichishish, toshma va burun oqishi kabi simptomlarni kamaytirishga yordam beradi. Antigistaminlarni qabul qilishdan oldin shifokor bilan maslahatlashish muhimdir. - Epinefrin in’ektsiyasi
Anafilaksiya xavfi bo‘lgan bolalar uchun epinefrin in’ektsiyasi hayot saqlab qoluvchi vosita hisoblanadi. Ota-onalar bu in’ektsiyani bolalari bilan birga olib yurishlari va favqulodda vaziyatda ishlatishlari lozim. Epinefrin in’ektsiyasi nafas olish qiyinchiliklari va qon bosimining tushishini tezda boshqaradi. - Immunoterapiya
Agar oziq-ovqat allergiyasi juda kuchli bo‘lsa, shifokor immunoterapiya (allergiya o‘q-dorilari) tavsiya qilishi mumkin. Bu usul organizmni allergenlarga nisbatan moslashtiradi va vaqt o‘tishi bilan allergik reaktsiyalarni kamaytiradi.
Xulosa
Bolalarda oziq-ovqat allergiyasini erta aniqlash ularning sog‘ligini saqlash va allergik reaktsiyalarni oldini olishda muhim ahamiyatga ega. Allergiyaning asosiy belgilari teri toshmalari, nafas olish qiyinchiliklari va oshqozon-ichak muammolari bo‘lib, shifokor tomonidan teri testi, qon testi va oziq-ovqat jurnali orqali allergiya tashxislanadi. Allergiya mavjud bo‘lganda, allergen mahsulotlardan qochish va shifokor tavsiyalariga rioya qilish orqali bolalarning salomatligini saqlash mumkin.
