Jigar Saratoni Diagnostikasi: Qanday Testlar Kerak?
Jigar saratoni – bu jiddiy kasallik bo‘lib, uni erta aniqlash bemorning hayotini saqlab qolish uchun muhimdir. Saratonga qarshi samarali kurashish uchun kasallikni vaqtida aniqlash va to‘g‘ri tashxis qo‘yish zarur. Jigar saratonini tashxislashda bir nechta usullar va tahlillar mavjud bo‘lib, ular orqali kasallikning bosqichini, hajmini va jigar faoliyatini aniqlash mumkin. Quyida jigar saratonini aniqlashda qo‘llaniladigan asosiy testlar haqida batafsil ma’lumot beriladi.
1. Qon Tahlillari
Qon tahlillari jigar saratoni tashxisida birinchi qadam hisoblanadi. Bu tahlillar jigarning umumiy sog‘lig‘ini baholash va saraton rivojlanishi ehtimolini o‘rganishga yordam beradi.
- Alfa-fetoprotein (AFP) testi: Bu test jigar saratoni mavjudligini aniqlashda eng muhim vositalardan biridir. AFP darajasi saraton bilan bog‘liq holda yuqori bo‘lishi mumkin.
- https://www.youtube.com/watch?v=3rkm2v4O-CU
- Biroq, AFP ko‘rsatkichi har doim ham saratonni tasdiqlamaydi, chunki boshqa jigar kasalliklari ham bu ko‘rsatkichni oshirishi mumkin.
- Jigar faoliyatini tekshiruvchi tahlillar: Bu testlar jigar hujayralarining qanchalik yaxshi ishlayotganini aniqlaydi. Jigar faoliyatini ko‘rsatadigan testlar orasida alanin aminotransferaza (ALT), aspartat aminotransferaza (AST), va bilirubin darajalarini o‘lchash kiradi.
2. Tasviriy Tahlillar (Vizualizatsiya)
Tasviriy tahlillar jigar saratonini aniqlashda va o‘smalarni tasdiqlashda muhim rol o‘ynaydi. Bu tahlillar yordamida shifokorlar jigar hujayralarining strukturaviy o‘zgarishlarini ko‘rishlari va o‘smalarning joylashuvini aniqlashlari mumkin.
- Ultratovush tekshiruvi (UZI): Bu tahlil jigar hujayralarining strukturaviy o‘zgarishlarini aniqlashda eng keng tarqalgan usullardan biri hisoblanadi. Ultratovush yordamida jigar kattalashgan yoki kichiklashgan bo‘lsa, hamda o‘sma yoki shish mavjud bo‘lsa, ularni ko‘rish mumkin. Bu usulning afzalligi uning xavfsiz va invaziv bo‘lmaganligi hisoblanadi.
- Kompyuter tomografiyasi (KT): KT jigarni yanada batafsil tasvirlab beradi va jigar ichidagi o‘sma yoki boshqa tuzilmalarning hajmini aniqlash imkonini beradi. KT skaner saratonning o‘lchamini, joylashuvini va uning jigardagi boshqa qismlarga tarqalish darajasini aniqlashda muhim ahamiyatga ega.
- Magnit-rezonans tomografiya (MRT): MRT — yuqori sifatli tasviriy tahlil usuli bo‘lib, jigar saratoni tashxisida katta rol o‘ynaydi. Bu usul radio to‘lqinlar va magnit maydonlardan foydalanib, jigar hujayralarini batafsil ko‘rsatadi. MRT yordamida shifokorlar jigar saratoni yoki boshqa patologik o‘zgarishlarni aniqlay olishadi.
3. Biopsiya
Biopsiya – bu jigar to‘qimasining kichik bir qismini olib laboratoriya sharoitida tekshirishdir. Bu test jigar saratonining aniq tashxisini qo‘yish uchun eng ishonchli usullardan biri hisoblanadi. Biopsiya odatda quyidagi hollarda tavsiya etiladi:
- Tasviriy tahlillar aniq natija bermaganida;
- Saratonning qaysi turi ekanini aniqlash kerak bo‘lganda;
- Shifokorlar o‘smaning qanday rivojlanayotganini va u qanchalik xavfli ekanligini bilmoqchi bo‘lganlarida.
Biopsiya jarayonida ingichka igna yordamida jigar to‘qimasi olinadi. Olingan namunalar mikroskop yordamida tekshiriladi va saraton hujayralari mavjudligi aniqlanadi.
4. Endoskopik Retrograd Xolangio Pankreatografiya (ERXP)
ERXP testi jigar saratoni jigarga yaqin safro yo‘llariga ta’sir qilgan bo‘lishi mumkinligini tekshirish uchun qo‘llaniladi. Bu usulda endoskop va rentgen yordamida jigar va safro yo‘llari ko‘rsatiladi. Ushbu test safro yo‘llarida to‘siqlar yoki o‘smalar mavjudligini aniqlashga yordam beradi.
5. Pozitron Emission Tomografiya (PET)
PET testi jigar saratonining boshqa a’zolarga tarqalganligini aniqlash uchun ishlatiladi. Bu usulda maxsus radioaktiv moddalar yordamida hujayralarning metabolik faoliyati kuzatiladi. Saraton hujayralari odatda yuqori darajada metabolik faoliyat ko‘rsatganligi uchun, PET skaneri orqali ularni aniqlash mumkin. Bu test saratonning boshqa joylarga tarqalishini aniqlashda muhim ahamiyatga ega.
Xulosa
Jigar saratonini tashxislashda bir qator testlar va tahlillar mavjud bo‘lib, ularning har biri kasallikni aniqlash va saratonning qaysi bosqichda ekanini belgilash uchun muhim hisoblanadi. Qon tahlillari, tasviriy tahlillar, biopsiya va boshqa maxsus testlar yordamida shifokorlar jigar saratonini aniq tashxislash va tegishli davolash usullarini belgilashlari mumkin. Vaqtida tashxis qo‘yish bemorning hayotini saqlab qolish va davolash imkoniyatlarini oshirishga yordam beradi. Shuning uchun, agar jigar saratoniga xos belgilardan birini his qilsangiz, darhol shifokorga murojaat qilish va kerakli testlarni topshirish tavsiya etiladi.
