Meva va sabzavotlarga allergiya: Sabablari va davolash yo‘llari
Meva va sabzavotlarga allergiya ko‘pincha oziq-ovqat allergiyasi sifatida namoyon bo‘lib, ba’zi odamlarda jiddiy noqulayliklarga olib keladi. Bu allergiya immun tizimining meva yoki sabzavotlarning tarkibidagi oqsillarga nisbatan sezgirligi natijasida kelib chiqadi. Ushbu allergik reaksiyalar turli xil simptomlar bilan ifodalanadi va ba’zan organizm uchun xavfli holatlarga olib kelishi mumkin. Ushbu maqolada meva va sabzavotlarga allergiyaning sabablari, simptomlari va davolash yo‘llari haqida batafsil ma’lumot beriladi.
Meva va sabzavotlarga allergiyaning sabablari
Meva va sabzavotlarga allergiyaning asosiy sababi ularning tarkibidagi oqsillar bilan bog‘liq. Immun tizimi bu oqsillarni xavfli deb qabul qiladi va ularga qarshi antitanalar ishlab chiqaradi. Natijada, organizm allergik reaktsiyalarni keltirib chiqaradi. Meva va sabzavotlarga allergiya ko‘pincha polen oziq-ovqat sindromi (oral allergiya sindromi) bilan bog‘liq. Bu holatda odamlar o‘simlik changiga allergiyasi bo‘lganida, meva va sabzavotlardagi o‘xshash oqsillarga nisbatan ham sezgir bo‘ladilar.
Quyida meva va sabzavotlarga allergiyani keltirib chiqarishi mumkin bo‘lgan asosiy sabablar keltirilgan:
- Polen oziq-ovqat sindromi (oral allergiya sindromi)
Odamlar polen changiga allergiya bo‘lganda, meva va sabzavotlarga nisbatan ham o‘xshash allergik reaktsiyalar yuzaga kelishi mumkin. Bu holatda ba’zi mevalar va sabzavotlar organizm tomonidan changga o‘xshash moddalar sifatida qabul qilinadi. Masalan, olma, gilos, shaftoli va o‘rik kabi mevalar o‘simlik changiga allergiyasi bo‘lgan odamlarda simptomlarni kuchaytirishi mumkin. - Meva va sabzavotlardagi tabiiy himoya moddalari
Ba’zi meva va sabzavotlar o‘zlarini zararkunandalardan himoya qilish uchun tabiiy kimyoviy moddalarni ishlab chiqaradi. Ushbu moddalar ba’zi odamlar uchun allergen bo‘lishi mumkin. Masalan, lateksga allergiyasi bo‘lgan odamlarda banan, kivi yoki avokado kabi mevalarga allergik reaktsiyalar kuzatilishi mumkin. - Issiqlikka sezgir oqsillar
Ko‘pgina meva va sabzavotlarda mavjud bo‘lgan oqsillar issiqlikka nisbatan sezgir bo‘ladi. Shu sababli, ularni pishirish yoki qaynatish natijasida bu oqsillar parchalangan holda bo‘ladi va allergik reaksiyalar kamayadi. Ammo xom meva yoki sabzavotlarni iste’mol qilishda allergik simptomlar kuchayishi mumkin.
Meva va sabzavotlarga allergiyaning belgilari
Meva va sabzavotlarga allergiya odatda iste’mol qilinganidan so‘ng bir necha daqiqa ichida namoyon bo‘ladi. Allergik reaksiyalar ko‘pincha og‘iz, tomoq va nafas olish yo‘llariga ta’sir qiladi. Quyida bu allergiyaning keng tarqalgan belgilari keltirilgan:
- Og‘iz va tomoqdagi simptomlar
Meva va sabzavotlarga allergiya ko‘pincha og‘iz va tomoqda qichishish, kuyish hissi va shishish kabi simptomlar bilan boshlanadi. Og‘izdagi qizarish va qichishish, til va lablar shishishi allergiyaning birinchi belgilaridan biridir. - Teri reaksiyalari
Terida qichishish, toshmalar yoki urtikariya (toshma va qizarish) paydo bo‘lishi mumkin. Bu simptomlar ko‘pincha meva yoki sabzavot iste’mol qilinganidan so‘ng qisqa vaqt ichida paydo bo‘ladi. - Nafas olish qiyinchiliklari
Nafas yo‘llarining torayishi yoki burun tiqilishi meva va sabzavotlarga bo‘lgan allergiyaning jiddiy belgilaridan biri hisoblanadi. Ba’zi hollarda bu simptomlar astma bilan bog‘liq bo‘lishi ham mumkin. - Ko‘z yoshlanishi va aksirish
Meva va sabzavotlar iste’mol qilingandan keyin ko‘z yoshlanishi, aksirish va burun oqishi kabi simptomlar kuzatilishi mumkin. Bu belgilarga ba’zan qattiq aksirish va burunning tiqilishi ham qo‘shiladi. - Oshqozon-ichak simptomlari
Meva yoki sabzavotlarga allergiya oshqozon-ichak tizimiga ta’sir qilishi mumkin. Ko‘ngil aynishi, qusish, qorin og‘rig‘i va diareya bu allergiyaning keng tarqalgan simptomlaridandir. - Anafilaksiya
Juda kam hollarda, ammo xavfli bo‘lgan anafilaksiya rivojlanishi mumkin. Bu hayot uchun xavfli allergik reaksiya bo‘lib, nafas olish qiyinchiliklari, qon bosimining tushishi va ongning yo‘qolishi bilan namoyon bo‘ladi. Bunday holatda tezkor tibbiy yordam ko‘rsatilishi kerak.
Meva va sabzavotlarga allergiyani davolash usullari
Meva va sabzavotlarga allergiyani davolash simptomlarni boshqarish va allergik reaktsiyalarning oldini olishga qaratilgan. Quyida allergiyani boshqarish va davolash bo‘yicha samarali usullar keltirilgan:
- Allergen mahsulotlardan qochish
Allergiyaga sabab bo‘luvchi meva yoki sabzavotlardan voz kechish – allergiyani oldini olishning eng samarali usuli hisoblanadi. Odamlar o‘zlariga allergen bo‘lgan mahsulotlardan saqlanishlari va ularni iste’mol qilmasliklari lozim. Oziq-ovqat yorliqlarini diqqat bilan o‘qib, tarkibida allergen mahsulotlar bor-yo‘qligini tekshirish ham muhimdir. - Antigistamin dorilar
Allergik reaktsiyalarni kamaytirish uchun antigistamin dorilar keng qo‘llaniladi. Bu dorilar qichishish, teri toshmalari va boshqa allergik simptomlarni yengillashtirishda yordam beradi. - Immunoterapiya
Agar meva va sabzavotlarga allergiya juda kuchli bo‘lsa, shifokor immunoterapiya (allergiya o‘q-dori) tavsiya qilishi mumkin. Bu usul organizmni allergenlarga nisbatan moslashtiradi va vaqt o‘tishi bilan allergik reaktsiyalarni kamaytiradi. - Pishirish va qaynatish
Meva va sabzavotlarni pishirish yoki qaynatish orqali ularning tarkibidagi allergen oqsillarni parchalash mumkin. Bu usul ko‘p hollarda simptomlarni kamaytiradi va meva yoki sabzavotlarni xavfsiz iste’mol qilish imkonini beradi. - Tibbiy yordam
Og‘ir allergik reaktsiyalar yoki anafilaksiya holatlarida zudlik bilan tibbiy yordamga murojaat qilish lozim. Bunday vaziyatlarda epinefrin in’ektsiyasi yordamida allergik reaktsiyani tezda boshqarish mumkin.
Xulosa
Meva va sabzavotlarga allergiya turli sabablar tufayli kelib chiqishi mumkin, ayniqsa polen oziq-ovqat sindromi va tabiiy himoya moddalari bilan bog‘liq bo‘lgan holatlar ko‘p uchraydi. Allergik simptomlarni boshqarish uchun allergen mahsulotlardan saqlanish, antigistamin dorilar va pishirish usullarini qo‘llash mumkin. Har qanday allergik reaksiya yuzaga kelganda shifokor bilan maslahatlashish va to‘g‘ri choralarni ko‘rish muhimdir.
